De studie van de Universiteit van Bonn bewijst een rampzalige bijdrage van een oud immuunmechanisme.
Een immuunreactie in de hersenen lijkt een grote rol te spelen in de ontwikkeling van de ziekte van Alzheimer. In zekere zin “voegt het brandstof toe aan het vuur” en veroorzaakt blijkbaar een ontsteking die in zekere zin vanzelf blijft branden De studie is nu gepubliceerd in het tijdschrift Cell Reports.
De ziekte van Alzheimer wordt gekenmerkt door klonters van het eiwit Aß (amyloid beta), die grote plaques in de hersenen vormen. Aß lijkt op moleculen op het oppervlak van sommige bacteriën. Gedurende vele miljoenen jaren hebben organismen daarom afweermechanismen ontwikkeld tegen zulke structuren. Deze mechanismen zijn genetisch bepaald en behoren daarom tot het zogenaamd aangeboren immuunsysteem. Ze resulteren meestal in bepaalde wegvangende cellen die de molecule absorberen en verteren.
In de hersenen nemen de microglia cellen deze rol over. Daardoor veroorzaken ze echter een verwoestend proces dat grotendeels verantwoordelijk lijkt te zijn voor de ontwikkeling van dementie. Bij contact met Aß worden zekere moleculecomplexen, de inflammasomen, actief in de microglia cellen. Ze lijken dan op een wiel met enzymen aan de buitenkant. Deze kunnen immuun boodschappers activeren en daardoor een ontsteking veroorzaken door het sturen van extra immuuncellen naar de plaats van actie.
“Soms gaan de microglia cellen tijdens dit proces verloren”, legt Prof. Dr. Michael Heneka uit. Heneka is hoofd van een onderzoeksgroep aan het German Center of Neurodegenerative Diseases (DZNE) en directeur van de afdeling Neurodegeneratieve Ziekten en Gerontopsychiatrie aan het universitair Ziekenhuis Bonn. ‘Vervolgens geven ze geactiveerde inflammasomen af in hun omgeving, de ASC-vlekken.”
Rampzalige dubbele rol.
Deze vrijgegeven vlekken hebben een rampzalige dubbele rol: aan de ene kant binden zij zich aan de Aß-eiwitten en bemoeilijken hun afbraak. Aan de andere kant activeren ze de inflammasomen in nog meer microglia cellen en veel meer dan Aß alleen zouden doen. Tijdens dit proces komen er steeds meer ASC-spikkels vrij. Het voegt dus brandstof toe aan het vuur als het ware en stookt daardoor de ontsteking permanent aan. “Als gevolg hiervan wordt een fundamenteel nuttig immuunmechanisme gevormd, een essentiële factor bij de ontwikkeling van de ziekte van Alzheimer”, benadrukt Heneka.
Het is eigenlijk wenselijk dat ASC-stippen actief blijven na de celdood. Ze kunnen dan worden opgenomen en gebruikt door andere immuuncellen. “Deze hoeven niet hun eigen inflammasomen te produceren, wat betekent dat ze dan wel sneller kunnen reageren op een bacteriële infectie”, zegt Heneka. In de hersenen heeft dit mechanisme echter weinig nut: zenuwcellen produceren constant kleine hoeveelheden Aß. Het is mogelijk dat deze afzettingen een ernstige bedreiging voor de hersenfunctie vormen in combinatie met de ASC-stippen.
De wetenschappers hopen dat een beter begrip van deze processen zal leiden tot de ontwikkeling van nieuwe therapeutische benaderingen. Dit is omdat de accumulatie van Aß waarschijnlijk decennia begint voor de eerste symptomen van ziekte verschijnen. Vroegtijdige interventie kan mogelijk dit noodlottig proces vertragen. ‘Dit zou het mogelijk kunnen maken om in de toekomst de ziekte van Alzheimer preventief te behandelen, zodat er geen aantasting van is van de mentale performantie,” hoopt Prof. Haneka.
Vertaling: Andre Teirlinck