Een UNIGE-team laat zien hoe visueel sociale vaardigheden zich op een unieke manier ontwikkelen bij kinderen met autisme. Aan elk kind werd een cartoon getoond met verschillende interacties, met of zonder autisme spectrumstoornissen. Met behulp van een eye-tracking apparaat dat aan het scherm was bevestigd, konden de onderzoekers de sociale aandacht van de deelnemers beoordelen. Naarmate ze ouder worden, richten kinderen hun aandacht steeds meer op sociale elementen in hun omgeving, zoals gezichten of sociale interacties. Kinderen met autisme zijn echter vaak meer geïnteresseerd in niet sociale prikkels, zoals texturen of geometrische vormen. Door te volgen waar kinderen kijken terwijl ze een tekenfilm zien, heeft een team van de Universiteit van Genève (UNIGE) onthuld dat de aandacht bij autistische kinderen niet hetzelfde ontwikkelingstraject volgt als dat van normaal ontwikkelende kinderen.
In plaats daarvan ontwikkelen ze elk geleidelijk hun eigen unieke aandacht voorkeuren. Deze resultaten, gepubliceerd in eLife, pleiten voor vroegtijdige interventies gericht op het vergroten van de sociale aandacht, die zouden kunnen helpen autistische kinderen naar ontwikkeling cursussen te leiden die meer op hun leeftijdsgenoten lijken, waardoor de weg wordt vrijgemaakt voor op maat gemaakte, geïndividualiseerde ondersteuning.
Vanaf de geboorte zijn baby’s begiftigd met vermogens die cruciaal zijn voor hun overleving en aanpassing. Tot deze aangeboren vermogens behoort een complex aandachtssysteem, dat nauwkeurig is afgestemd om de aanwezigheid van anderen te detecteren. Zo tonen pasgeborenen vanaf het allereerste begin van hun leven een fascinatie voor gezichten en bewegende gezichtachtige configuraties. Een dergelijke voorkeur voor biologische beweging op jonge leeftijd is van vitaal belang voor de ontwikkeling en dient als de belangrijkste motor voor verkenning van en interactie met de omgeving, en vormt uiteindelijk het toneel voor complexere sociale interacties.
Deze fundamentele, breed gedeelde sociale aandacht kan echter worden aangetast bij kinderen met autisme (ASS). Deze zeer diverse neurologische ontwikkelingsstoornis wordt gekenmerkt door repetitief gedrag en specifieke interesses, vergezeld van aanzienlijke uitdagingen op het gebied van communicatie en sociale interacties.
Oog volgen.
Komen deze sociale uitdagingen op dezelfde manier tot uiting bij alle kinderen met ASS? Variëren deze afhankelijk van de intensiteit van de aandoening en/of leeftijd? Met behulp van een eye-tracking apparaat dat oogbewegingen in realtime registreert, analyseerde een UNIGE-team de visuele voorkeuren van 166 kinderen met ASS en 51 zich normaal ontwikkelende kinderen (TD), terwijl ze vrijuit naar een korte cartoon keken. De deelnemers, allemaal jongens op homogeniteit van de steekproef, varieerden van twee tot zeven jaar oud en werden herhaaldelijk getest naarmate ze zich ontwikkelden.
‘Elk kind keek zonder specifieke instructies naar een tekenfilm van drie minuten waarin een ezeltje in verschillende sociale situaties te zien is. Dit was geen cartoon die speciaal voor ons onderzoek was ontworpen, maar eerder een die erg populair is onder kinderen in deze leeftijdsgroep”, legt Nada Kojovic uit. Zij is postdoctoraal onderzoeker bij de afdeling Psychiatrie van de UNIGE Faculteit Geneeskunde en hoofdauteur van het boek over de studie.
Gedesynchroniseerde aandacht bij ASS.
Er wordt waargenomen dat typisch ontwikkelende kinderen hun aandacht richten op sociale interacties tussen personages, en naarmate ze ouder worden, steeds vaker naar precies dezelfde sociale elementen in een scène kijken. Dit fenomeen van ‘synchronisatie’, waargenomen bij zich normaal ontwikkelende kinderen, is afwezig bij kinderen met ASS. Deze laatste tonen interesse in andere soorten stimuli – zoals objecten of bepaalde onregelmatigheden in het cartoon landschap – en na verloop van tijd ontwikkelt elk ASS-kind zijn eigen unieke visuele voorkeuren.
‘Het is waarschijnlijk dat we subgroepen met gemeenschappelijke voorkeuren onder ASS-kinderen zouden kunnen identificeren, maar er is geen echte synchronisatie van aandacht in de loop van hun ontwikkeling, in tegenstelling tot wat wordt waargenomen bij TD-kinderen. Dit is de eerste keer dat een onderzoek dit fenomeen van ontwikkeling onder de aandacht brengt’’, zegt Daphné Bavelier, hoogleraar psychologie aan de Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen van de UNIGE, en co-auteur van het onderzoek.
De onderzoekers merkten ook op dat de autistische kinderen wiens blik het meest op die van normaal ontwikkelende kinderen leek, beter functioneren in het dagelijks leven en betere cognitieve vaardigheden hebben. En cruciaal is dat de manier waarop een kind naar een sociaal tafereel kijkt, zoals de hier gebruikte cartoon, kan worden gebruikt om toekomstige sociale problemen te voorspellen.
Voorstander van vroegtijdige interventie.
‘Deze bevindingen laten zien hoe belangrijk het is dat therapeutische interventies zich in een zeer vroeg stadium op sociale aandacht richten bij kinderen met ASS, vooral bij kinderen met de grootste ontwikkelingsachterstand. Dit werk laat zien dat als autistische kinderen in een vroeg stadium geen interesse tonen in sociale interacties, ze er steeds minder in geïnteresseerd zullen raken”, legt Marie Schaer uit. Zij is universitair hoofddocent bij de afdeling Psychiatrie van de UNIGE Faculteit der Geneeskunde en leidde dit onderzoek.
In de toekomst is het UNIGE onderzoeksteam van plan zijn eye-tracking methode toe te passen om kinderen te evalueren die baat hebben gehad bij een gedragsinterventie die bekend staat als het Early Start Denver Model (ESDM). Deze intensieve gedragsinterventie, ontwikkeld in de Verenigde Staten, is bedoeld om de communicatieve vaardigheden bij jonge autistische kinderen te verbeteren door middel van speelse interacties. Sinds 2012 hebben ruim honderd autistische kinderen onder de drie jaar in Genève van deze methode geprofiteerd, wat bemoedigende resultaten opleverde. De onderzoekers hopen dat hun innovatieve eye-tracking techniek licht zal werpen op de manier waarop deze gedragsinterventie bijdraagt aan de vooruitgang van kinderen met ASS en een uniek hulpmiddel zal bieden om strategieën voor het ondersteunen van hun ontwikkeling te verbeteren.
vertaling persbericht Andre Teirlinck