Stressvolle ervaringen op middelbare leeftijd of tijdens de kindertijd kunnen in verband worden gebracht met een hoger risico op respectievelijk het ontwikkelen van de ziekte van Alzheimer en neuro-inflammatie. Dit is één van de conclusies van een studie gepubliceerd in Annals of Neurology en geleid door het Barcelona Institute for Global Health (ISGlobal), een centrum ondersteund door de “la Caixa” Foundation, in samenwerking met het Barcelonaβeta Brain Research Center (BBRC), onderzoekscentrum van de Pasqual Maragall Foundation.
Stressvolle levensgebeurtenissen zijn toestanden waarbij objectieve externe bedreigingen gedrags- en psychologische reacties op ons activeren, bijvoorbeeld de dood van een dierbare, werkloosheid of ziekte. Er komen steeds meer aanwijzingen dat stress in verband kan worden gebracht met een verhoogd risico op dementie en cognitieve achteruitgang.
Het doel van dit onderzoek was om te beoordelen of de opeenstapeling van stressvolle gebeurtenissen gedurende het hele leven de ontwikkeling van Alzheimer-gerelateerde pathologieën op oudere leeftijd zou kunnen beïnvloeden. Om dit te doen kon het onderzoeksteam rekenen op 1.290 vrijwilligers uit het ALFA-cohort in Barcelona, ook ondersteund door de “la Caixa” Foundation, allemaal cognitief onaangetast ten tijde van het onderzoek, maar met een directe familiegeschiedenis van de ziekte van Alzheimer.
Deelnemers ondergingen interviews om het aantal stressvolle gebeurtenissen te beoordelen. Er werden lumbale puncties en magnetische resonantie beeldvorming (MRI) uitgevoerd om verschillende biomarkers te testen die verband houden met de ziekte van Alzheimer.
Midlife als kwetsbare periode.
Uit de statistische analyses bleek dat de accumulatie van stressvolle gebeurtenissen tijdens de middelbare leeftijd geassocieerd was met hogere niveaus van β-amyloïde (Aβ) eiwit, een belangrijke speler in de ontwikkeling van de ziekte van Alzheimer.
“We weten dat de middelbare leeftijd een periode is waarin pathologieën van de ziekte van Alzheimer zich beginnen op te bouwen. Het is mogelijk dat deze jaren een kwetsbare periode vertegenwoordigen waarin het ervaren van psychologische stress een langdurige impact kan hebben op de gezondheid van de hersenen”, zegt Eleni Palpatzis, ISGlobal onderzoeker en hoofdauteur.
Stress bij kinderen en neuro inflammatie.
Het onderzoeksteam ontdekte ook dat hogere niveaus van stressvolle ervaringen in de kindertijd geassocieerd waren met een hoger risico op het ontwikkelen van neuro inflammatie op oudere leeftijd. Ontsteking is erkend als een belangrijke moleculaire respons bij neuro degeneratieve ziekten en deze resultaten komen overeen met opkomend bewijsmateriaal dat suggereert dat trauma uit de kindertijd verband houdt met een toename van ontstekingen in de volwassenheid.
Geslachtsverschillen over de impact van stressoren.
De opeenstapeling van stressvolle gebeurtenissen in de loop van het leven werd alleen bij mannen in verband gebracht met hogere niveaus van β-amyloïde (Aβ)-eiwit. Bij vrouwen merkten de onderzoekers echter op dat meer stressvolle ervaringen in de loop van het leven verband hielden met lagere hoeveelheden grijze stof, wat impliceert dat stress sekse specifieke effecten kan hebben.
“Onze resultaten suggereren dat de mechanismen waardoor stressoren in het leven de gezondheid van de hersenen bij mannen en vrouwen beïnvloeden verschillend zijn: ophoping van amyloïde-eiwitten bij mannen en hersenatrofie bij vrouwen”, zegt Eider Arenaza-Urquijo, ISGlobal-onderzoeker.
Sterkere effecten bij mensen met een psychiatrische geschiedenis
Ten slotte ontdekten de auteurs dat stressvolle gebeurtenissen bij mensen met een voorgeschiedenis van psychiatrische aandoeningen geassocieerd waren met hogere niveaus van Aβ- en tau-eiwitten, neuro-inflammatie en met een lager volume grijze stof, wat erop wijst dat deze populatie gevoeliger zou kunnen zijn voor de effecten van stressvolle gebeurtenissen, bijvoorbeeld als gevolg van een verminderd vermogen om met stress om te gaan, waardoor ze kwetsbaarder kunnen worden.
“Onze studie versterkt het idee dat stress een belangrijke rol zou kunnen spelen in de ontwikkeling van de ziekte van Alzheimer en levert eerste bewijsmateriaal over de mechanismen achter dit effect, maar aanvullend onderzoek is nodig om onze bevindingen te repliceren en te valideren”, zegt Eider Arenaza-Urquijo.
Vertaling persbericht: Andre Teirlinck