Koolhydraatarm dieet verlaagt mogelijk kans op oogziektes

Het volgen van een langdurig dieet dat koolhydratenarm is en van vet- en proteinerijke groenten kan het risico op het meest voorkomende subtype glaucoom verlagen. Voor deze studie – het eerste in zijn soort – hielp een onderzoeker van New York Eye and Ear Infirmary van Mount Sinai (NYEE) mee met de vondst dat als risicogroepen zich houden aan deze dieetrestricties, hun risico op de ontwikkeling van primaire glaucoom met vroeg paracentraal gezichtsvermogen met 20% vermindert. Resultaten van het onderzoek werden gepubliceerd in de 22 juli uitgave van Eye-Nature.

Dit onderzoek is belangrijk omdat glaucoom de voornaamste oorzaak is van blindheid in de Verenigde Staten en POAG (primary open angle glaucoma) is het meest algemene type. POAG is de voornaamste oorzaak van optische zenuwdegeneratie dat in verband staat met het drukniveau in het oog, maar andere factoren dragen ook bij aan deze aandoening. Patienten ervaren normaliter weinig of geen symptomen tot de ziekte vordert en het gezichtsvermogen achteruitgaat.

“Een koolydratenarm en vet- en proteinerijk eetpatroon resulteert in de aanmaak van metabolieten, gunstig voor het mitochondrien-rijke uiteinde van de oogzenuw, de schadelocatie bij POAG. Dit eetpatroon heeft al gunstige resultaten laten zien bij epilepsie en is veelbelovend bij de ziekte van Parkinson en de ziekte van Alzheimer,” zegt co-auteur Louis R. Paquale, MD, FARVO, plaatsvervangend voorzitter bij Ophthalmology Research voor het Mount Sinai Health System. “Het is belangrijk om er rekening mee te houden dat een koolhydratenarm dieet de glaucoom progressie niet stopt als je het al hebt, maar het kan een manier zijn om glaucoom te voorkomen bij hoog-risicogroepen. Als meer patienten in deze hoog-risicogroepen – waaronder degenen met een familiegeschiedenis van glaucoom – zich aan dit dieet zouden houden, zouden er minder gevallen van gezichtsvermogenverlies kunnen zijn.”

Eerdere onderzoeken hebben aangetoond dat een ketogenisch dieet (weinig koolhydraten en veel vet) een beschermend effect heeft tegen neurologische aandoeningen. Ketone organen (energiebestanddelen die geproduceerd worden als het lichaam vetten metaboliseert) worden vervangen door glucose als voornaamste energiebron voor de hersenen en door meer hiervan te gebruiken tijdens een ketogenisch eetpatroon kan dit de werking bevorderen en de neuronale degeneratie verminderen.

Meer recente studies hebben echter aangetoond dat een koolhydratenarm dieet zonder beperking van proteinen of calorietotalen vergelijkbare neurobeschermende eigenschappen kan hebben; dit dieet wordt aangemerkt als een meer praktisch alternatief voor een ketogenisch dieet, omdat het gemakkelijker te volgen is en geen bijwerkingen heeft (varierend van hoofdpijn, slapte en prikkelbaarheid tot constipatie, misselijkheid en braken).

Een team van onderzoekers wilde uitzoeken of een koolhydratenarm dieet de oogzenuw mogelijk positief zou kunnen beinvloeden. De oogzenuw zit achterin het oog en geeft visuele informatie door van het netvlies naar de hersenen door electrische impulsen. De oogzenuw heeft een grote hoeveelheid mitochondrien (mitochondrien vertegenwoordigen de grootste bron van de energievoorziening van een cel en zorgen voor zijn voortbestaan), en heeft hoge energetische eisen. Omdat glaucoom een aandoening is die in verband kan staan met mitochondriale disfunctie, wilden de onderzoekers weten of het vervangen van proteine en vet door koolhydraten in het dieet de mitochondriale activiteit zou verhogen, de oogzenuwfunctie zou handhaven, en de degeneratie van de oogzenuw naar deze blindmakende oogziekte zou voorkomen. Ze voerden een grootschalige meta-analyse uit om het antwoord te vinden.

De volgden 185.000 volwassen deelnemers uit drie grote onderzoeken in de Verenigde Staten, uitgevoerd tussen 1976 en 2017. Deelnemers waren vrouwelijke verplegers en mannelijke gezondheidsdeskundigen in de leeftijd 40-75. Elke twee tot vier jaar vulden zij vragenlijsten in op het gebied van voedselfrekwenties met betrekking tot wat ze aten en dronken. Ze gaven ook antwoorden over hun gezondheid en welke ziektes zij zouden kunnen ontwikkelen. Als ze zeiden dat ze glaucoom hadden, vroegen de onderzoekers hun behandelend oogarts om medische gegevens op te sturen om te bepalen of ze POAG hadden. Het onderzoeksteam ontwierp statistische modellen gebaseerd op de antwoorden, en verdeelden deze in groepen gebaseerd op koolhydrateninname, zodat ze het hele inname-spectrum van veel naar weinig koolhydraten konden overzien en een mogelijke relatie met POAG konden zien. Ze keken vooral naar drie verschillende manieren om een koolhydratenarm dieet te volgen: vervanging van dierlijke vetten en proteinen door koolhydraten; vervanging van plantaardige vetten en proteinen door koolhydraten; en vervanging van koolhydraten door veel vetten en proteinen ongeacht de bron. De onderzoekers berekenden daarna het relatieve risico op POAG na aanpassingen met veelvoudige factoren voor elk van de dieetpatronen, waaronder leeftijd, ras, en body mass index.

Patienten in de koolhydratenarme groep die een eetpatroon volgden van verhoogde plantaardige vetten en proteinen werden geassocieerd met een 20% lager risico op het ontwikkelen van POAG subtype met paracentraal gezichtsvelduitval, vergeleken met degenen in de koolhydratenrijke groep. Maar de onderzoekers vonden geen verband tussen POAG en koolhydraatarme dieten zonder een verantwoordelijke bron van proteinen en vet, en ze vonden geen verband tussen glaucoom en een dierlijk koolydratenarm dieet. Hun uitkomsten suggereren dat plantaardige bronnen heilzamer kunnen zijn dan dierlijke bronnen voor een koolhydratenarm eetpatroon met betrekking tot een verminderd risico op het specifieke glaucoom subtype met vroege paracentrale verlies van het gezichtsvermogen.

“Dit was een observatiestudie en geen klinische trial, dus er is meer werk aan de winkel omdat dit het eerste onderzoek is naar een dieetpatroon in relatie tot POAG. De volgende stap is om artificial intelligence te gebruiken om vermindering van het paracentraal gezichtsvermogen objectief te kwantificeren in onze glaucoom dossiers en de analyses te herhalen,” voegt dr. Pasquale toe. “Het is ook belangrijk om patienten te identificeren met een genetische samenstelling van POAG die kunnen profiteren van een koolhydratenarm dieet. Dit eetpatroon zou alleen voor mensen met een bepaalde genetische samenstelling beschermend kunnen werken.”

Vertaling: Ellen Lam