Zeer weinig eiwitten in het lichaam kennen een verandering die ze uniek maakt in vergelijking met de overeenkomstige eiwitten in Neanderthalers en mensapen. Onderzoekers van het Max Planck Instituut voor Evolutionaire Antropologie in Duitsland en het Karolinska Institutet in Zweden hebben nu een dergelijk eiwit bestudeerd, glutathionreductase, dat beschermt tegen oxidatieve stress. Ze laten zien dat het risico op inflammatoire darmaandoeningen en vaatziekten meerdere keren wordt verhoogd bij mensen die drager zijn van de Neanderthaler-variant.
Wat de moderne mens uniek maakt, is een vraag die onderzoekers lange tijd is ontgaan. Een manier om deze vraag te benaderen, is door de eiwitten, of bouwstenen, in het lichaam te bestuderen die veranderingen hebben ondergaan die tegenwoordig door bijna alle levende mensen worden gedragen en die plaatsvonden nadat we ongeveer 500.000 jaar geleden werden gescheiden van de voorouders die we met Neanderthalers deelden. Er zijn ongeveer 100 eiwitten die zo’n unieke verandering hebben ondergaan. Eén van deze eiwitten is glutathionreductase, dat deel uitmaakt van de verdediging van het lichaam tegen oxidatieve stress.
De studie, die is gepubliceerd in het tijdschrift Science Advances, onderzoekt de verandering in glutathionreductase in detail en werd geleid door Hugo Zeberg van het Karolinska Institutet en het Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology en Svante Pääbo van het Max Planck Institute. Ze laten zien dat het Neanderthaler-eiwit meer reactieve zuurstofradicalen creëerde die de oorzaak zijn van oxidatieve stress. Het is de derde eiwitverandering die uniek is voor de huidige mens en die tot nu toe is bestudeerd.
De studie toont ook aan dat het Neanderthaler eiwit in lage frequentie is overgegaan op de huidige mens toen onze voorouders zich ongeveer 60.000 jaar geleden met hen vermengden. Tegenwoordig komt het voornamelijk voor op het Indiase subcontinent met een geschatte frequentie van 1 tot 2 procent van de bevolking. De onderzoekers ontdekten dat mensen die drager zijn van het Neanderthaler
eiwit een hoger risico hebben op het ontwikkelen van vaatziekten en inflammatoire darmaandoeningen, beide ziekten die verband houden met oxidatieve stress.
“De risico verhogingen die we zien zijn groot; meerdere malen verhoogd risico op inflammatoire darmaandoeningen en vaatziekten”, zegt Hugo Zeberg.
De onderzoekers kunnen alleen maar speculeren over waarom deze specifieke verandering één van de unieke veranderingen werd die bijna alle moderne mensen dragen.
“Het stoppen van oxidatieve stress lijkt een beetje op voorkomen dat iets gaat roesten. Misschien heeft het feit dat we langer leven deze veranderingen veroorzaakt”, zegt Svante Pääbo.
Het onderzoek werd ondersteund door NOMIS Foundation, de Max Planck Society, de Jeansson Foundations en de Magnus Bergvall Foundation. De auteurs verklaren dat ze geen concurrerende belangen hebben.
Vertaling Andre Teirlinck