Na een reeks gedachtewisselingen met het Europees Parlement over zijn ethische hervormingen na de Qatargate erkent de Europese Ombudsman Emily O’Reilly aanzienlijke vooruitgang bij de versterking van de regels, maar blijft er bezorgdheid bestaan over de uitvoering en handhaving ervan.
Een geloofwaardig ethisch kader vereist voldoende middelen, strikte uitvoering en krachtige handhaving, maar het is nog niet duidelijk dat deze elementen aanwezig zijn. De Ombudsman dringt er bij het Parlement op aan deze zo snel mogelijk in te voeren om het Europese publiek gerust te stellen voorafgaand aan de verkiezingen van juni volgend jaar. Aangezien het zelfreguleringsmodel grotendeels intact blijft, moeten de burgers erop vertrouwen dat het kan werken.
Het hervormingspakket bevat enkele welkome verbeteringen, zoals een meer gedetailleerde definitie van belangenconflicten en de verplichting voor de leden om alle vergaderingen te publiceren die worden georganiseerd met geregistreerde lobbyisten en met diplomatieke vertegenwoordigers uit niet-EU-landen.
Drie kwesties blijven bijzonder zorgwekkend:
Ten eerste is het niet duidelijk hoe het Parlement de nieuwe regels zal monitoren en handhaven, zoals de afkoelingsperiode na het mandaat voor leden van het Europees Parlement en de verplichting om vergaderingen met lobbyisten te registreren.
Ten tweede, hoewel de commissie die toezicht houdt op de naleving van de Gedragscode door de leden van het Europees Parlement een meer proactieve rol heeft gekregen, blijven bepaalde details onduidelijk, waaronder hoe de commissie in de praktijk „signaleringen” zal ontvangen en handelen in verband met vermeende wangedrag door leden van het Europees Parlement.
Tot slot wees de Ombudsman op de ontoereikende transparantie van het hervormingsproces zelf, met name ten aanzien van besluiten van het Bureau — een orgaan dat regels voor het Parlement vaststelt. In de toekomst moet het publiek interne besluiten van aanzienlijk openbaar belang kunnen controleren.
„Het Qatargate-schandaal ondermijnde de reputatie van het Europees Parlement in de ogen van veel EU-burgers. In de aanloop naar de Europese verkiezingen van volgend jaar moet het Parlement nu laten zien dat het alles doet wat in zijn macht ligt om zijn integriteit en geloofwaardigheid te beschermen.
De nieuwe strengere ethische regels zijn een goed uitgangspunt, maar de regels zijn slechts zo goed als de uitvoering en handhaving ervan.
Mijn doel is het Parlement aan te moedigen het hervormingsproces voort te zetten dat nodig is om te zorgen voor een sterke ethische cultuur en een handhavingsregime dat het vertrouwen van de burgers waardig is.
Achtergrond
Voor het eerst gemeld in december 2022, gaat het Qatargate-schandaal gepaard met beschuldigingen dat niet-EU-landen probeerden invloed in het parlement te kopen.
In januari 2023 vroeg de Ombudsman het Parlement om meer informatie over hoe het zijn ethische en transparantiekader in de nasleep van dit schandaal wilde hervormen. Later gaf zij ook input over het 14-puntenvoorstel voor hervorming dat door de voorzitter van het Parlement, Roberta Metsola, werd ingediend.
Het Parlement heeft in september 2023 verscheidene wijzigingen aangenomen, waaronder het Reglement en de gedragscode van de leden. Deze wijzigingen versterkten de regels rond de transparantie van de verklaringen van de EP-leden over particuliere belangen, belangenconflicten en verklaringen van vergaderingen met belangenvertegenwoordigers. Er is nu ook een afkoelingsperiode van zes maanden voor voormalige leden van het Europees Parlement en een nieuwe „transparantiewebpagina” op de website van het Parlement.