Een team van onderzoekers van Charité – Universitätsmedizin Berlin heeft nu een mogelijke verklaring gevonden. Volgens hun studie, gepubliceerd in het tijdschrift Neurology*, hebben vrouwen die last hebben van migraine hogere niveaus van CGRP tijdens de menstruatie. CGRP is een neurotransmitter waarvan bekend is dat deze een belangrijke rol speelt bij het opwekken van migraine.
Vrouwen lijden drie keer zo vaak aan migraine als mannen. De aanvallen hebben de neiging zich rond de menstruatie te clusteren, wanneer ze ook heviger zijn, en hetzelfde geldt voor het begin van de menopauze. In veel gevallen verbeteren de symptomen tijdens de zwangerschap en neemt de frequentie van migraine ook af na de menopauze. Onderzoekers weten al lang dat er een verband bestaat tussen hormonale schommelingen en migraine, maar hoe precies deze veranderingen migraine veroorzaken, blijft grotendeels onduidelijk.
“Diermodellen suggereren dat fluctuaties in vrouwelijke hormonen, vooral oestrogeen, leiden tot een verhoogde afgifte van CGRP, een inflammatoire neurotransmitter, in de hersenen”, legt studieleider Dr. Bianca Raffaelli uit. Raffaelli werkt aan het Hoofdpijncentrum van de afdeling Neurologie met Experimentele Neurologie aan Charité’s Mitte-campus. “De volledige naam van CGRP is calcitonine-gen-gerelateerd peptide. Het is een van nature voorkomende stof in het lichaam, en wanneer een persoon een migraineaanval krijgt, komen er steeds meer niveaus vrij, waardoor de bloedvaten in de hersenen aanzienlijk verwijden. Dit veroorzaakt een ontstekingsreactie die één van de redenen zou kunnen zijn voor de ernstige hoofdpijn die mensen ervaren met migraine.”
Verhoogde CGRP-waarden tijdens de menstruatie.
De onderzoeksgroep Charité onderzocht in totaal 180 vrouwen om te bepalen of het verband tussen vrouwelijke hormonen en het vrijkomen van CGRP ook bij mensen bestaat. De onderzoekers testten de CGRP-waarden bij migrainepatiënten twee keer tijdens hun cyclus, waarbij de ene meting tijdens de menstruatie en de andere tijdens de ovulatie werd gedaan. Toen de gegevens werden vergeleken met die van vrouwen die geen migraine hadden, werd duidelijk dat migrainepatiënten tijdens de menstruatie significant hogere concentraties CGRP hebben. “Dit betekent dat wanneer de oestrogeen spiegel vlak voor het begin van een menstruatieperiode daalt, migrainepatiënten meer CGRP vrijgeven”, zegt Raffaelli, die ook fellow is bij het Clinician Scientist Program dat gezamenlijk wordt beheerd door Charité en het Berlin Institute of Health (BIH). bij Charité. “Dit zou kunnen verklaren waarom deze patiënten meer migraineaanvallen krijgen vlak voor en tijdens hun maandelijkse menstruatie.”
Bij vrouwen die orale anticonceptie gebruiken, zijn er daarentegen nauwelijks schommelingen in de oestrogeen spiegel. Zoals onderzoekers in dit onderzoek aantoonden, zijn CGRP-concentraties ook uniform in de loop van de “kunstmatige cyclus” veroorzaakt door orale anticonceptie, met vergelijkbare niveaus die worden gezien bij zowel vrouwelijke migrainepatiënten als andere vrouwen. De onderzoekers deden een soortgelijke observatie bij postmenopauzale vrouwen.
“De gegevens moeten nog worden bevestigd door grotere studies, maar onze bevindingen suggereren dat de afgifte van CGRP afhangt van de hormonale status bij mensen, net als in het diermodel”, merkt Raffaelli op. “Het nemen van anticonceptiepillen en het einde van de menopauze brengen inderdaad verlichting voor sommige vrouwelijke migrainepatiënten. Maar zoals ons onderzoek ook aantoont, zijn er vrouwen die ook zonder hormonale schommelingen last hebben van migraine. We vermoeden dat andere processen in het lichaam een rol spelen bij het uitlokken van aanvallen bij die patiënten. CGRP is immers niet het enige inflammatoire peptide dat een migraineaanval kan veroorzaken.”
Mogelijke relevantie voor medicijnen tegen migraine.
Omdat CGRP zo’n cruciale rol speelt bij migraine, hebben onderzoekers de afgelopen jaren nieuwe medicijnen ontwikkeld die bekend staan als CGRP-remmers om deze neurotransmitter aan te pakken. Raffaelli merkt op: “Op basis van ons onderzoek is de vraag nu: werken CGRP-remmers anders in verschillende hormonale toestanden? Dus zou het een goed idee zijn om deze medicijnen toe te dienen, afhankelijk van waar iemand zich in zijn cyclus bevindt? Verdere studies zullen op deze punten nodig zijn.”
Het team is nu van plan om te bestuderen welke andere fysieke processen worden beïnvloed door de menstruatiecyclus, die mogelijk bijdragen aan migraine, zoals het functioneren van de bloedvaten of de prikkelbaarheid van de hersenen. De onderzoekers zijn ook van plan om de CGRP-waarden bij mannen van verschillende leeftijdsgroepen nader te bekijken.
Vertaling: Andre Teirlinck