Intermittent fasting (periodiek vasten) lijkt vergelijkbare voordelen te hebben als traditionele caloriebeperkte diëten voor gewichtsverlies, blijkt uit een analyse van klinische onderzoeken die vandaag is gepubliceerd in The BMJ.
Vasten om de dag toont zelfs iets grotere voordelen dan zowel continue caloriebeperking als andere vormen van intermittent fasting, maar onderzoekers benadrukken dat langere studies nodig zijn om deze bevindingen te onderbouwen.
Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) waren in 2022 wereldwijd ongeveer 2,5 miljard volwassenen (43% van de wereldbevolking) te zwaar, en ongeveer 890 miljoen mensen (16%) hadden obesitas.
Gewichtsverlies kan cardiometabole risicofactoren zoals hoge bloeddruk, cholesterol en bloedsuiker verlagen, en zo het risico op chronische ziekten zoals type 2 diabetes en hart- en vaatziekten verminderen.
Intermittent fasting is een eetpatroon waarbij periodes van eten worden afgewisseld met vasten. Het wordt steeds populairder als alternatief voor traditionele diëten, die vaak moeilijk langdurig vol te houden zijn.
Er is geen eenduidige definitie van intermittent fasting, maar het valt doorgaans onder drie categorieën:
-
Time-restricted eating (bijv. het 16:8 dieet, 16 uur vasten gevolgd door 8 uur eten),
-
Vasten om de dag (24 uur vasten om de dag),
-
Volledige dagen vasten (bijv. 5:2 dieet: vijf dagen normaal eten, twee dagen vasten).
De gezondheidseffecten van intermittent fasting in vergelijking met voortdurende caloriebeperking of onbeperkt eten (ad libitum) zijn echter nog onduidelijk.
Daarom analyseerden onderzoekers 99 gerandomiseerde klinische onderzoeken met in totaal 6.582 volwassenen (gemiddelde leeftijd 45 jaar; 66% vrouw) om de effecten te vergelijken van intermittent fasting, continue caloriebeperking en onbeperkt eten op lichaamsgewicht en cardiometabole risicofactoren.
De deelnemers hadden gemiddeld een BMI van 31, en bijna 90% had al gezondheidsproblemen. De onderzoeken duurden tussen de 3 en 52 weken (gemiddeld 12 weken) en verschilden in kwaliteit. De onderzoekers beoordeelden risico op bias en de betrouwbaarheid van het bewijs met erkende methoden.
Alle intermittent fasting-strategieën en continue caloriebeperking leidden tot een lichte gewichtsafname vergeleken met onbeperkt eten.
Alleen vasten om de dag liet een klein extra gewichtsverlies zien ten opzichte van continue caloriebeperking (gemiddeld -1,29 kg). Ook was dit effect groter dan bij time-restricted eating (-1,69 kg) en volledige dagen vasten (-1,05 kg).
Toch bereikten deze verschillen niet de klinisch relevante drempel van minstens 2 kg gewichtsverlies bij mensen met obesitas, zoals door de auteurs gedefinieerd.
Vasten om de dag werd ook geassocieerd met lagere totaal- en LDL-cholesterolwaarden (“slecht” cholesterol) dan time-restricted eating. Time-restricted eating leidde daarentegen tot een kleine stijging van het cholesterol vergeleken met volledige dagen vasten. Voor bloedsuiker en HDL (“goed” cholesterol) werden geen significante verschillen gevonden.
Resultaten waren vergelijkbaar in studies korter dan 24 weken. Alleen in studies van 24 weken of langer werden duidelijke voordelen gezien ten opzichte van onbeperkt eten.
De onderzoekers wijzen op beperkingen zoals grote variatie tussen strategieën, kleine steekproeven en matige kwaliteit van bewijs.
Desondanks is dit een van de eerste systematische reviews die directe en indirecte vergelijkingen tussen alle dieetstrategieën combineert voor nauwkeurigere schattingen.
Conclusie van de onderzoekers: “De huidige gegevens geven enige aanwijzingen dat intermittent fasting vergelijkbare voordelen biedt als continue caloriebeperking voor gewichtsverlies en cardiometabole risicofactoren. Langere onderzoeken zijn nodig om dit verder te onderbouwen.”
In een bijbehorend redactioneel artikel stellen onderzoekers uit Colombia dat het niet gaat om het vinden van één superieure strategie, maar om vasten om de dag te positioneren als een extra optie binnen het therapeutische aanbod.
Elke gestructureerde aanpak – inclusief continue caloriebeperking – kan voordelen opleveren door ondersteuning, planning en voedingsvoorlichting. Ook de kwaliteit van voeding tijdens eetdagen kan het effect van intermittent fasting beïnvloeden.
De focus moet liggen op duurzame verandering, aldus de onderzoekers: “Intermittent fasting is niet bedoeld als vervanging van andere strategieën, maar als aanvulling binnen een alomvattend, patiëntgericht voedingszorgmodel.”
