In de wereld van de psychologie bestaan talloze modellen om menselijk gedrag en zelfkennis te verklaren. Eén van de meest toegankelijke én nuttige modellen is het Johari-venster, ontwikkeld in 1955 door Joseph Luft en Harrington Ingham. In een recente lezing werd dit model helder en menselijk toegelicht, waarbij duidelijk werd hoe relevant het nog steeds is – zowel in de werkomgeving als in het persoonlijke leven.
Wat is het Johari-venster?
Het Johari-venster is een raamwerk dat laat zien hoe wij onszelf zien en hoe anderen ons zien. Het bestaat uit vier vlakken of ‘vensters’ die samen ons volledige zelfbeeld vormen:
1. Open Zelf
Bekend aan jezelf én bekend aan anderen
Dit is het deel van ons dat we zelf kennen en ook met anderen delen. Denk aan gedragingen, vaardigheden, voorkeuren en overtuigingen die zichtbaar zijn in dagelijkse interacties.
Voorbeeld: Je collega weet dat je goed bent in plannen, en jij weet dat ook van jezelf.
Doel: Dit vlak vergroten bevordert openheid, samenwerking en vertrouwen.
2. Blinde Vlek (Blind Self)
Onbekend aan jezelf, maar zichtbaar voor anderen
Dit deel bevat eigenschappen en gedragingen waar je je zelf niet van bewust bent, maar die voor anderen duidelijk zijn.
Voorbeeld: Je praat anderen vaak onbedoeld in de rede, maar merkt dat zelf niet op.
Oplossing: Actief feedback vragen en openstaan voor kritiek helpt om dit venster te verkleinen.
Belemmerende factoren: Trots, ontkenning, gebrek aan zelfreflectie.
3. Verborgen Zelf (Hidden Self)
Bekend aan jezelf, maar verborgen voor anderen
Dit is het private deel van je identiteit: gevoelens, angsten, verlangens of overtuigingen die je niet deelt met anderen.
Voorbeeld: Je bent onzeker over je prestaties, maar laat dat nooit blijken.
Oplossing: Door zelfonthulling – het bewust delen van persoonlijke informatie – kan dit venster kleiner worden. Dit vergroot kwetsbaarheid, maar ook verbondenheid en vertrouwen.
Belemmeringen: Angst voor oordeel, schaamte of het gevoel van kwetsbaarheid.
4. Onbekend Zelf
Onbekend aan jezelf én onbekend aan anderen
Hier liggen onontdekte capaciteiten, onderdrukte emoties, verborgen trauma’s of potentieel gedrag – positief én negatief. Dit venster wordt vaak pas geopend door extreme omstandigheden of levensveranderende ervaringen.
Voorbeeld: In een crisissituatie blijk je onverwacht tot heldhaftig gedrag in staat – of juist tot zelfzuchtigheid.
Middelen tot ontdekking: Zelfreflectie, nieuwe ervaringen, feedback, dagboekschrijven en het aangaan van uitdagingen.
Een indringend voorbeeld: opoffering in oorlogstijd
De spreker illustreerde het onbekende zelf met een waargebeurd verhaal uit Miracle on the River Kwai, waarin een Britse krijgsgevangene onterecht schuld op zich neemt om zijn kameraden te redden. Zonder het ooit geweten te hebben, bleek hij in staat tot ultieme zelfopoffering. Een tragisch maar krachtig voorbeeld van hoe groot de invloed van het onbekende zelf kan zijn.
Waarom is het Johari-venster zo bruikbaar?
In werkcontexten helpt dit model bij:
-
Zelfontwikkeling en coaching
-
Verbeteren van communicatie
-
Bevorderen van samenwerking
-
Opbouwen van vertrouwen in teams
Maar ook persoonlijk geeft het inzicht in hoe open, gesloten, zelfbewust of onbewust we zijn in onze relaties.
Conclusie
Het Johari-venster is meer dan een psychologisch model; het is een uitnodiging tot zelfinzicht. Door bewust met deze vier vensters om te gaan – en open te staan voor feedback, reflectie en zelfonthulling – kunnen we onszelf beter leren kennen, effectiever communiceren en diepere relaties aangaan. Want soms schuilt het beste – of het gevaarlijkste – deel van onszelf in wat we nog niet weten.
