Fijnstof uit verkeer en industrie blijkt een aanzienlijk grotere rol te spelen in het ontstaan van longkanker bij mensen die nooit hebben gerookt dan eerder werd gedacht. Dat blijkt uit een baanbrekende studie van het Amerikaanse National Institutes of Health (NIH) en de Universiteit van Californië in San Diego, gepubliceerd in het toonaangevende wetenschappelijke tijdschrift Nature.
De onderzoekers analyseerden longtumoren van 871 nooit-rokers uit 28 landen, als onderdeel van het zogenoemde Sherlock-Lung-project. Via geavanceerde whole-genome sequencing ontdekten ze dat fijnstof (PM2.5) – afkomstig van onder meer auto-uitstoot en industriële activiteiten – sterk geassocieerd is met kankerbevorderende genetische mutaties, zoals veranderingen in het TP53-gen, een cruciale tumoronderdrukker.
“We zagen genetische sporen die eerder alleen bij rokers werden waargenomen,” zegt dr. Maria Teresa Landi, hoofdonderzoeker van het project. “Maar deze keer waren het mensen die nog nooit een sigaret hadden aangeraakt.”
Een opvallende bevinding is dat blootstelling aan luchtvervuiling leidde tot meer mutaties dan blootstelling aan passief roken. Hoewel tweedehands rook wel geassocieerd werd met een iets verhoogde mutatielast en kortere telomeren, leidde het niet tot dezelfde kankerverwekkende mutaties als fijnstof.
Daarnaast vonden de wetenschappers een verband tussen luchtvervuiling en versnelde verkorting van telomeren – beschermende stukjes DNA aan het einde van chromosomen die van nature korter worden met de leeftijd. Kortere telomeren zijn gelinkt aan veroudering en verlies van celreparatievermogen, wat kanker kan bevorderen. Longkanker bij niet-rokers vertegenwoordigt naar schatting een kwart van alle longkankergevallen wereldwijd, en toch was er tot nu toe weinig bekend over de onderliggende oorzaken. Deze studie vult die leemte in en benadrukt het belang van milieufactoren in kankeronderzoek.
Volgens de onderzoekers zou de nieuwe kennis kunnen bijdragen aan betere preventiestrategieën, met name in stedelijke gebieden waar luchtvervuiling hoog is. “Onze bevindingen tonen aan dat schonere lucht niet alleen belangrijk is voor astma of hart- en vaatziekten, maar ook voor kankerpreventie,” aldus Landi.
De publicatie, getiteld The mutagenic forces shaping the genomic landscape of lung cancer in never smokers, is te vinden op de website van Nature. Het onderzoek werd geleid door de National Cancer Institute (NCI), onderdeel van NIH, in samenwerking met internationale partners.
