Een recente steekproef die wijn uit tien Europese landen analyseerde, toont opvallend hoge concentraties trifluorazijnzuur (TFA). Dit is een hardnekkige korteketen-PFAS. TFA is aanwezig in alle jonge wijnen, en de geanalyseerde Vlaamse wijn bevat zelfs de op een na hoogste concentratie TFA: dat blijkt uit het rapport van onder andere PAN Europe en Bond Beter Leefmilieu. Zij roepen dan ook op tot een snel verbod op PFAS, inclusief die in pesticiden. Enkel zo voorkomen we dat er nog meer TFA in onze leefomgeving en in ons lichaam terechtkomt.
Hogere concentraties TFA in wijnen dan in drinkwater
De studie onderzocht 10 oudere en 39 jongere wijnen uit 10 Europese landen. In alle jonge wijnen werd TFA aangetroffen, met een mediane concentratie van 110 microgram per liter (µg/l) en piekniveaus tot 320 µg/l. Dat is ongeveer 100 keer hoger dan het gemiddelde van de eerder gemeten TFA-waarden in Europees oppervlakte– en drinkwater. Ter vergelijking: de Vlaamse wijn die geanalyseerd werd, bevatte 310 µg/kg TFA. In Vlaanderen geldt momenteel de norm van 15,6 µg/l in drinkwater. Die is gebaseerd op consumptie van 2 liter water per dag. Eerder kwam er al heftige kritiek op deze drinkwaternorm die door velen als te hoog werd bestempeld.
Bij chronische blootstelling wijzen wetenschappers op significante gezondheidsrisico’s. De Duitse chemische autoriteiten hebben bijvoorbeeld voorgesteld om TFA op EU-niveau te classificeren als vermoedelijk toxisch voor de voortplanting (Reprotox 1B). Omwille van haar eigenschappen (persistent, mobiel en toxisch) zou TFA ook als ‘relevante metaboliet’ moeten worden geclassificeerd. De Europese norm voor zulke stoffen bedraagt 0,1 microgram per liter (µg/L).
Stijging concentratie TFA in wijnen sinds 2010
Opmerkelijk: in oude wijnen geoogst voor 1988 werd géén TFA aangetroffen. De steekproef toont vooral een sterke stijging van de concentratie TFA bij de onderzochte wijnen geoogst sinds 2010. De geanalyseerde wijnflessen werden ook onderzocht op pesticiden, en in totaal werden er 18 verschillende pesticiden teruggevonden. Hoewel het een steekproef betreft, merken we op dat flessen waarin hogere concentraties TFA terug te vinden zijn, ook slechter scoren op het aantal aanwezige pesticiden.
F-gassen en PFAS-houdende pesticiden worden verondersteld belangrijke bronnen te zijn van TFA-verontreiniging. Beschikbare data tonen dat TFA aanwezig is in water, bodem, planten en zelfs in bloed van mensen. Deze steekproef levert nu bijkomende inzichten over de mate waarin TFA zich opstapelt in voedselproducten.
Helmut Burtscher-Schaden, milieuchemicus bij GLOBAL 2000 en initiatiefnemer van de steekproef, noemt de bevindingen alarmerend op twee vlakken. Ten eerste wijzen de hoge concentraties TFA in wijnen op een hoge concentratie TFA in planten, wat betekent dat TFA zich opstapelt in de natuur. “We nemen via onze voeding waarschijnlijk veel meer TFA op dan tot nu toe werd aangenomen.” Nog zorgwekkender is volgens hem de sterke stijging sinds 2010: “Er is dringend actie nodig om verdere aanwezigheid van TFA in het milieu te stoppen.”
Michael Müller, professor Farmaceutische en Medicinale Chemie aan de Universiteit van Freiburg beschrijft de sterke ophoping van TFA in plantaardig voedsel als “een rode vlag die vraagt om doortastende actie”. Onafhankelijk van het onderzoek van PAN Europe, zag hij soortgelijke trends in zijn eigen analyses van TFA in zowel oude als recente wijnen. “In recentere wijnen die na 2020 zijn geoogst, zagen we een breed scala aan TFA-vervuiling, van 20 tot meer dan 300 µg/l. De laagste concentraties werden aangetroffen in biologisch geproduceerde wijnen, afkomstig van druiven die verbouwd werden op land dat al tientallen jaren vrij is van chemische stoffen. Dit wijst op PFAS-pesticiden als een directe of indirecte factor die mogelijk bijdraagt aan de hoge TFA-gehaltes die in de gewassen zijn aangetroffen.”
De stijging van TFA wordt ook bevestigd door vergelijking met officiële EU-data van het EU Reference Laboratory CVUA Stuttgart. In 2017 voerde dit labo in opdracht van de Europese Commissie het (voorlopig) enige officiële onderzoek uit naar TFA in voeding. Toen hadden 27 Europese wijnen een mediane TFA-concentratie van 50 µg/l, met een piekwaarde van 120 µg/l. In vergelijking daarmee rapporteert dit nieuwe onderzoek uit 2025 een mediaan van 110 µg/l en piekniveaus tot 320 µg/l.
Kristine De Schamphelaere, beleidsmedewerker bij PAN Europe, geeft aan: “De sterk stijgende TFA-concentraties in wijn, en de hoge concentratie in de geteste Vlaamse wijn, zijn ontnuchterend. Burgers willen geen cocktail van pesticiden en PFAS in hun omgeving, voedsel, water of wijn. Een verbod op PFAS-houdende pesticiden en andere TFA-bronnen is het enige logische antwoord.”
Ook Heleen De Smet, beleidsmedewerker van Bond Beter Leefmilieu stelt: “In Vlaanderen is er al een verbod op moeilijk verwijderbare stoffen aangekondigd in het regeerakkoord en specifiek een verbod op PFAS-pesticiden in het Vlaamse pesticidenplan. Toch schoot minister Brouns nog niet in actie. Deze steekproef bevestigt dat de PFAS-kraan zo snel mogelijk dicht moet: enkel zo voorkomen we dat TFA nog meer in onze leefomgeving terechtkomt.”
Achtergrondinformatie
In de steekproef worden wijnen getest uit Oostenrijk, België, Kroatië, Frankrijk, Duitsland, Griekenland, Hongarije, Italië, Luxemburg en Spanje. Ze werd uitgevoerd in samenwerking met leden en partners van PAN Europe: Oostenrijk (GLOBAL 2000), België (Nature & Progrès en Bond Beter Leefmilieu), Kroatië (Earth Trek), Frankrijk (Générations Futures), Duitsland (PAN Germany), Griekenland (Ecocity), Hongarije (MTVSZ/Friends of the Earth Hungary), Luxemburg (Mouvement Écologique), Spanje (Ecologistas en Acción) en Zweden (Naturskyddsföreningen).
Download hier het hele rapport “Message from the Bottle – The Rapid Rise of TFA Contamination Across the EU”.
