Sterk verband tussen roken en perifere vaatziekten (PV)

Dick Schrauwen [1]

Verhoogd risico op PV [2] houdt aan tot 30 jaar na het stoppen met roken

Johns Hopkins University Bloomberg School of Public Health [3]

Een nieuwe studie onder leiding van onderzoekers van de Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health ontdekte dat het roken van sigaretten het risico op perifere vaatziekten verhoogt. Ook vonden ze een verhoogd risico tot 30 jaar na stoppen met roken kan aanhouden. Verder constateerde de studie dat het verband tussen roken en perifere vaatziekten zelfs sterker was dan dat tussen roken en coronaire hartziekten en beroertes [4].

De studie wees uit dat degenen die meer dan 40 pak/jaren rookten, ongeveer 4 keer meer risico hadden op perifere arteriële aandoeningen, vergeleken met nooit-rokers, respectievelijk 2,1 keer en 1,8 keer meer risico op coronaire hartziekte en beroerte. Een pak/jaar is een maat voor roken: 10 pak/jaren kan 1 pak per dag betekenen gedurende 10 jaar of 2 pakjes per dag gedurende 5 jaar of elke andere combinatie. Bijvoorbeeld: een pak shag (50 sigaretten) per dag gedurende 4 jaar.

Verder hadden deelnemers die op dat moment meer dan een pakje sigaretten per dag rookten een nog hoger risico - in vergelijking met ‘nooit-rokers’: een 5,4 keer hoger risico op perifere arteriële aandoeningen, een 2,4 keer zo hoog risico op coronaire hartziekten en een 1,9 keer hoger risico op een beroerte.

De studie werd op 22 juli gepubliceerd in het Journal of the American College of Cardiology en is de eerste uitgebreide analyse van het verband tussen roken en cardio-vasulaire aandoeningen (PV, coronair en beroerte) in een grote populatie die jarenlang werd gevolgd.

De analyse was gebaseerd op een steekproef bestaande uit de 13355 deelnemers aan ARIC (Atherosclerosis Risk in Communities). De steekproef werd bevolkt door 3323 mensen die nog steeds roken en 4185 voormalige rokers. De overige deelnemers waren niet-rokers. De mediane periode (6) dat de deelnemers in ARIC werden gevolgd was 26 jaar.

Perifere vaatziekte is de atherosclerotische opbouw van cholesterol-afzettingen in de slagaders die de ledematen van bloed voorzien. De verminderde bloedtoevoer leidt tot pijn in de ledematen, slechte wondgenezing en andere symptomen. De Amerikaanse Centers for Disease Control and Prevention (CDC) [7] schatten dat ongeveer 8,5 miljoen mensen in de VS perifere vaatziekten hebben. Meer dan 10 procent van de mensen ouder dan 69 heeft de ziekte. De meeste gevallen worden echter niet gediagnosticeerd en de aandoening is relatief onbekend bij het publiek.

"Onze resultaten onderstrepen het belang van zowel rookpreventie voor niet-rokers als vroegtijdig stoppen met roken voor rokers. De studie wijst erop dat in campagnes over de gezondheidsrisico's van roken ook het verhoogde risico op perifere vaatziekten moet worden benadrukt", zegt mede-auteur Kunihiro Matsushita, MD, PhD. Matsushita is universitair hoofddocent aan de Afdeling Epidemiologie van de Bloomberg School.

De studie is een uitloper van de ARIC-studie die eind jaren tachtig begon en werd gefinancierd door het National Heart, Lung en Blood Institute [8]. Aan de ARIC-studie deden aanvankelijk in totaal 15.792 memsen mee in de leeftijd van 45 tot en met 64 jaar afkomstig uit vier Amerikaanse gemeenschappen. De studie strekt zich uit over meer dan drie decennia en kenmerkte zich door periodieke follow-ups waarin hun gezondheid en gezondheidsrisicofactoren zoals roken en dieet werd vastgesteld.

Het hoofddoel van de ARIC-cohortstudie was het identificeren en kwantificeren van de risicofactoren - zoals roken - voor coronaire hartziekten, hartaanvallen en beroertes. Maar Matsushita en collega’s gebruikten in hun onderzoek de ARIC-data om het verband tussen roken en perifere vaatziekten te achterhalen.

Het effect van roken op het risico op perifere vaatziekten was niet alleen sterker dan bij de andere aandoeningen, het effect hield ook langer aan. Pas 30 jaar na het stoppen met roken keerde het risico op perifere vaatziekten terug naar het basisniveau van de ‘nooit-rokers’. Ter vergelijking: de na-ijl periode voor het risico op hart- en vaatziekten was 20 jaar.

Het goede nieuws uit de analyse is dat stoppen met roken vrij snel een significante daling van het risico op perifere vaatziekten lijkt de bewerkstelligen. "We hebben binnen vijf jaar na het stoppen met roken een significant lager risico op perifere arteriële aandoeningen, hart- en vaatziekten en beroertes waargenomen", zegt Ning Ding, MBBS, ScM. Ning Ding is een data-analist aan de Bloomberg School en hij is de eerste auteur van de studie. Ex-rokers die tussen de 5 tot 9 jaar geleden waren gestopt, lieten een veel grotere daling van het risico op perifere vaatziekten (57 procent) zien dan de daling op het risico op hart- en vaatziekten en beroerte (30-40%).

Over het algemeen suggereren de resultaten dat volksgezondheidscampagnes tegen roken moeten verwijzen naar het verhoogde risico op perifere arteriële vaatziekten en moeten benadrukken hoe lang het duurt om dat risico te elimineren.

"Roken begint bijna altijd in de adolescentie of vroege volwassenheid. Daarom is het heel belangrijk dat jongeren begrijpen hoe lang het verhoogde gezondheidsrisico blijft bestaan, zelfs ook nadat ze zijn gestopt", zegt Matsushita.

De ARIC-studie kan nog tientallen jaren doorgaan. Tot op heden hebben onderzoekers meer dan 2.000 peer-reviewed artikelen gepubliceerd over de ARIC-data.

Verwijzingen

[1] Orineel persbericht
- https://www.eurekalert.org/pub_releases/2019-07/jhub-sqs072319.php
- https://www.jhsph.edu/news/news-releases/2019/study-quantifies-smokings-strong-link-to-peripheral-artery-disease.html

[2] Perifere vaatziekten (PV), Perifeer vaatlijden
- https://www.umcutrecht.nl/nl/Ziekenhuis/Afdelingen/Hart-en-vaatcentrum/Ziektebeelden,-onderzoeken-en-behandelingen/Perifeer-vaatlijden

[3] Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health
- https://www.jhsph.edu/

[4] Coronaire hartziekten (hart- en vaatziekten) en beroertes in NL
- https://www.volksgezondheidenzorg.info/onderwerp/hart-en-vaatziekten/cijfers-context/huidige-situatie

[5] Atherosclerosis Risk in Communities (ARIC)
- https://clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT00005131

[6] Mediane periode van 26 jaar
Dit betekent dat de helft van de deelnemers korter en de andere helft langer dan 26 jaar werd gevolgd. De mediaan is als centrummaat minder gevoelig voor extremen ('outliers') dan het gemiddelde.
- https://nl.wikipedia.org/wiki/Mediaan_(statistiek)

[7] CDC
- https://cdc.gov

[8] National Heart, Lung en Blood Institute
- https://www.nhlbi.nih.gov/

Augustus 2019